33e week door het jaar. Alphons Ariëns herdenking. Evangelie Mc. 13,24-32 Lezingen van vandaag: Einde van tijden: crucible, een vuuroven, om metaal, ja goud te louteren. En ook onze omgang met geld en goud een wat meer met de hele werkelijkheid overeenkomende plaats te geven. De slakken eraf te branden. "Crisis" is Grieks, en betekent onderscheiding. Deze tijd is geschikt voor onderscheiding der geesten over onze manier van omgaan met geld en genot. En meer nog, met onze medemensen! De huidige financiële crisis komt in zekere zin overeen met het einde der tijden, waar het evangelie over spreekt. Spaarders, Werkelozen: je wereld stort in. Je financiële wereld stort in... We zijn even gered door de staatssteun, maar er zijn al stemmen die roepen dat we uiteindelijk slechts gered zullen worden gered door de Chinezen... Veel stemmen die zeggen dat we zo op de pof leven dat dit ook niet zo door kan gaan. Maar ook op andere vlakken is er crisis...
FEITEN:
- 1. Het aantal banken dat in de VS is omgevallen bedroeg in 2007: 3, in 2008: 25, in 2009: eind september inmiddels 95! (bron: Spits 26-9-9) Maar ook:
- 2. "In opdracht van Sociale Zaken heeft onderzoeksinstituut Panteia een onderzoek uitgevoerd tot oktober 2008 dus zelfs voordat de echte crisis insloeg. De cijfers zijn verontrustend en baren de staatssecretaris Jetta Klijnsma van Sociale Zaken grote zorgen. Voor het onderzoek waren er 700.000 gezinnen die met problematische schulden kampten, dit aantal is in kort tijd gegroeid met nog eens 250.000 gezinnen. De Staatsecretaris geeft aan dat Nederland meer energie en tijd moet steken in de preventie van schulden." (bron: Website Lening weetjes.nl: Schulden in gezinnen!)
- 3. 600.000 - 1.000.000 probleemdrinkers... Ook voor hen stort de wereld in....
- 4. Andere vormen van verslavingen lopen uit de hand. Reeds Alphons Ariëns vroeg in 1925 de vereniging Sobriëtas niet alleen aandacht te hebben voor drankzucht, maar voor alle overdreven genotzucht... Veel mensen lijden aan gokverslaving. Om over pornografie nog maar te zwijgen! Hoevelen zitten uren achter hun computer! En wat is hun wereld nog als ze daar voor een groot deel hun aandacht gedwongen op richten? Kunnen ze nog normaal functioneren? Met mensen omgaan?
- 5. 600.000 mensen in Nederland zijn extreem eenzaam...
- 6. We komen maar niet tot een milieu-verdrag, terwijl de opwarming van de aarde nu al vele slachtoffers maakt door droogte, orkanen en overstromingen.
- 7. 33.000 abortussen per jaar....
VOORLOPIGE ANALYSE VAN ECONOMISCHE CRISIS
- Gebrek aan ethiek...
- P & O Actueel, 21 september: "Jonge werknemers hebben volgens het bedrijfsleven te weinig normbesef. Dat bleek zondag uit onderzoek van accountantsorganisatie KPMG onder Nederlandse bedrijven. Bijna de helft van de bedrijven (40 procent) zegt de afgelopen twee jaar een veelbelovende medewerker te hebben ontslagen wegens een gebrek aan normen en waarden. Vooral jongere managers en dan met name mannen, missen volgens veel bedrijven een moreel kompas. Verantwoordelijkheidsgevoel en respect worden volgens de ondernemingen door starters geofferd voor zaken als een snelle carrière, inkomen en status."
- Dit is wellicht één van diepste oorzaken. Mensen hebben geen moreel kompas meer. Of het is één kant op gericht: geld en genot.
OPLOSSINGEN
Wat doen we daar nu aan? Er worden door de politiek verschillende oplossingen aangedragen voor dit gebrek aan moraliteit, met name in de wet- en regelgeving.
Maar:
Hoogleraar Accountantscontrole en KPMG-partner Philip Wallage stelt dat nieuwe regels niet helpen tegen menselijk gedrag als hebzucht en het nastreven van het eigen belang. 'Er is echter geen enkele regel die gewenst gedrag van mensen kan afdwingen', aldus de hoogleraar.
Dus, het onderwijs... Dan geven we ze toch cursussen ethiek...? (Vgl. Trouw van 14 november waar een heel katern, Ideale banen, gewijd is aan ethiek.)
De hogere onderwijsinstellingen zijn volgens de helft van de ondervraagde ondernemingen inderdaad verantwoordelijk voor het gebrek aan normen en waarden. Opleidingen zouden te weinig aandacht besteden aan de ethische vorming van studenten." (bron: P&O actueel 21 sept.)
Opleidingen geven inderdaad toe dat er te weinig aan ethiek wordt gedaan. Maar over de effectiviteit daarvan bestaan ook twijfels. Zo zegt Johan Graafland, hoogleraar bedrijfsethiek aan de Universiteit van Tilburg: "Nu rijst de vraag: kun je studenten ethisch besef bijbrengen door middel van één of twee vakken? Ik kan hen in mijn cursus vertellen over de maatschappelijke verantwoordelijkheid van een bedrijf, maar als ze in een vak als Finance horen dat winstmaximalisatie de strategie is, wat blijft dan hangen?"
Men hoort zelfs de roep om een soort eed van Hyppocrates voor afgestudeerde economen...
EIGENLIJKE ANALYSE VAN NIET ALLEEN DE ECONOMISCHE CRISIS:
Gemeenschappelijke oorzaak van verslaving; aandacht voor materie en niet voor de geest! Hebzucht de oorzaak van alle zonden. Daarmee samenhangend: genotzucht En ten diepste: Een cultuur van de ikzucht!
U heeft het gisteren op de tv. kunnen zien: chaos in Parijs door "gratis geld..." Voor geld doen mensen gekke dingen... Het is een heel sterke drive.
Maar wat A. Ariëns de socialisten van zijn tijd verweet, dat ze alleen aandacht voor het materiële hadden, is nu doorgedrongen in de hele maatschappij, zoals Henri ten Have terecht in zijn nieuwe boek opmerkt. Er is een enorme aandacht voor de economie, en niet voor menselijke waarden! De mens is er omwille van de economie, en niet economie om mens. En als er dan gesproken wordt over waarden en normen, dan is het meer om te zorgen dat de economie niet vastloopt, dat er geen zand in die moter komt. Hoe anders is dat dan de boodschap van Jezus:
- "Iemand uit de menigte zei tegen Hem: 'Meester, zeg tegen mijn broer dat hij de erfenis met mij moet delen.' Hij zei tegen hem: 'Wie heeft mij als scheidsrechter tussen u beiden aangesteld?' Hij zei tegen hen: 'Pas op voor iedere vorm van hebzucht! Ook al heeft een mens nog zo veel, zijn leven bezit hij niet'" (Lucas 12, 13-15).
- En ook Petrus laat zich niet onbetuigd:
- "Toch zijn er onder het volk ook valse profeten geweest, en zo zullen er onder u dwaalleraren komen. Ze zullen verderfelijke ketterijen invoeren, ze zullen zelfs de meester loochenen die hen heeft vrijgekocht, en zo hun eigen ondergang bespoedigen. Velen zullen hun losbandigheid navolgen en de weg van de waarheid zal door hun toedoen in diskrediet raken. In hun hebzucht zullen zij u met verzonnen verhalen geld uit de zak kloppen. Maar hun vonnis is allang geveld, hun ondergang zal niet op zich laten wachten" (II Petr. 2, 1-3).
Maar ten diepste is het toch de ik-zucht die het hem doet... Ooit heb ik eens met een satanist gesproken die me een samenvatting gaf van de satansbijbel, geschreven door de hogepriester van de sekte, LaVey. Ten eerste, zo zegt de duivel, is hij niet je vijand, maar je vriend. Hij is niet slecht, maar je helper. Nou, dat is een mooie eerste leugen. Maar het tweede was nog onthutsender. Het hoofdgebod van de satan is niet, zoals ik dacht: bedrieg, pijnig, begin een oorlog, beledig, etc., maar: "Denk eens wat meer aan jezelf...." En inderdaad, dan komt de rest vanzelf. Overigens bevestigen satanisten deze visie door de vijfpuntige ster die ze dragen met één punt naar beneden te dragen: gericht op hun ik.
Weet u wat het eerste woordje is dat kinderen leren schrijven? "IK" Weet u wat een goede verkoop-term is: "I-Phone" En hoevelen claimen niet vrijheid als excuus voor ikzucht?
Een psychiater uit Amerika die ik ooit sprak vertelde me bovendien dat de hele aandacht voor het ik mensen in zijn praktijk depressief maakt. Maar hoe vaak hoor je dat niet, m.n. bij therapeuten: "Mevrouw, u moet eens wat meer aan uzelf denken!"
Natuurlijk, ook Jezus zegt dat je van je naasten moet houden als van jezelf. En als je teveel doet wat anderen vinden dat je doet, kun je overspannen worden. Maar wees eens eerlijk, hoe vaak is dat ik té dominant?
OPLOSSING: LIEFDE
Als we deze ikzucht als uitgangspunt nemen van de crisis in onze macro-wereld, maar ook in onze microwereld, wat is dan de oplossing? Het hoger doel van de mens voor ogen houden! Een cultuur van de liefde helpen creëren.
De paus schrijft het in zijn nieuwste encycliek Charitas in veritate:
"Noodzakelijk is een waarachtige verandering van gezindheid, die ons aanspoort tot het aannemen van nieuwe levenswijzen, "waarin het zoeken naar het ware, het schone en het goede en de gemeenschap met andere mensen de elementen zijn voor een gezamenlijke groei, die de keuzen bepalen wat betreft consumptie, sparen en de investeringen" (nr. 51)
De katholieke sociale leer zegt het onomwonden: liefde is het uiteindelijke doel van het leven!
"Liefde is de rode draad die door de sociale leer van de Kerk loopt. Iedere door deze leer beschreven verantwoordelijkheid en verplichting komt voort uit de liefde, die - in de woorden van Jezus - de samenvatting van de gehele wet is (vgl. Mt. 22,36-40). De liefde geeft aan de persoonlijke relatie tot God en tot de naaste de juiste inhoud; ze vormt het principe niet alleen van micro-betrekkingen - in vriendschap, familie en kleine groepen - maar ook van macro-betrekkingen - in sociale, economische en politieke verbanden" (Charitas in veritate, 2)
Alphons Ariëns stelde heel duidelijk: "Alleen de liefde kan de offers brengen die voor het loskomen van de verslaving nodig zijn." Niet alleen bij het loskomen van geld, maar ook van andere vormen van verslaving, zoals drank, drugs en seksualiteit!
Ook de liefde voor de waarheid!!! Dat is: werkelijkheidsbesef. Dat gelijk staat aan de nederigheid! En daarmee: Tevredenheid! Ooit Ariëns kreeg hij een briefje van een weldoener, die een gewone arbeider was, en die ondertekende met: "iemand die volkomen tevreden is".
Deze liefde is geen sentimentele, of zelfs de alomtegenwoordige erotische liefde. Nee, het is de zelfopofferende liefde. Moeder Theresa heb ik het vaker horen zeggen: "Love till it hurts." Het is liefde voor de ander, niet slechts liefde voor jezelf, en al helemaal geen geen zelfzucht!
THERAPIE: BRON VAN LIEFDE: CHRISTUS!
Alphons Ariëns stelde ooit eens: "Wie voor alles genot zoekt, vindt het niet. Roomsche blijdschap - de enig ware, rijke, blijvende kan alleen groeien op de bodem van christelijke zelfverloochening."
Hoe komen we van die hebzucht af? Wie geeft ons kracht te snoeien in onze tuin? Waar gaat het werkelijk om? De apostel Johannes zegt het mooi: "Hierin bestaat de liefde: niet wij hebben God het eerst bemind, maar Hij ons!" (I Joh. 4,10)
Een voorbeeld: hoe vangt men een aap? Door een vrucht in een holletje te stoppen dat een opening heeft die net groot genoeg is om een lege hand door te laten. Op het moment dat de aap de vrucht gepakt heeft, kan hij niet meer los, tenzij hij de vrucht loslaat. Het vreemde is dat hij in de meeste gevallen ook niet meer loslaat, ook als de jager er aan komt... Hoe komen we van de kramp in onze grijpgrage vingers af? Twee methoden. De pijnlijke, zoals de jager die op een zenuw duwt en de aap dwingt zijn vingers te ontspannen. Of de milde, barmhartige: laat je instralen door de liefde, zoals onder de hoogtezon.
Dé oplossing: open je voor de liefde van je medemens. Maar vooral: open je voor de liefde van Christus!
M.a.w. relax! Relax! Ga per dag 10 minuten onder de Hoogste Zon van barmhartige liefde zitten: Open je voor Christus' liefde voor je!
Het antwoord op de crisis van deze tijd is: Terugkeren tot de liefde van Christus!
Alphons Ariëns, zei ooit eens, verwijzend naar minister Modderman: "Als de zon in het westen is ondergegaan, blijft de hemel nog lang gekleurd met een pracht van gouden stralen. Vergeten we echter niet dat het avondrood de voorbode is van het nachtelijk duister..."
De christelijke cultuur is aan het verdwijnen. De waarden en normen ervan stralen steeds zwakker. De humanisten kunnen deze niet vervangen. Zoals Dostojesvski zei: "Als God dood is, is alles geoorloofd!" Zonder God is er geen uiteindelijke hoogste waarde, en geen normativiteit. Immers, als de wereld haar eigen oorzaak is, is er geen sturende richting meer, tenzij de zin die we zelf aan ons leven geven. Maar die is veranderlijk als de wind, en uiteindelijk niet echt normatief.
Maar er is ook morgenrood! In het Evangelie van vandaag staat : "Dan zullen ze de Mensenzoon zien komen op de wolken met grote macht en heerlijkheid."
Richten we onze ogen dus op Christus! Zoals Petrus, die zonk toen hij over het water lopend naar het water onder zich keek... (Mt. 14,18-21). Zonder vertrouwen op Hem gaat het niet. Stellen we onze hoop niet op de banken, die zijn zoals water, met hun liquide middelen. Ze hangen helemaal van vertrouwen aan elkaar. En storten in zonder vertrouwen. Onze rots in de branding is Christus, wiens woorden, zoals we zojuist in het evangelie hoorden, nooit zullen vergaan. Daar kunnen we ons vertrouwen op stellen!
"Wie zal ons scheiden van de liefde van Christus? Verdrukking wellicht of nood, of vervolging, of honger, of naaktheid, of levensgevaar, of het zwaard? Er staat immers geschreven: Omwille van U doodt men ons de hele dag door; wij worden behandeld als schapen voor de slacht. Maar over dit alles zegevieren wij glansrijk, dankzij Hem die ons heeft liefgehad. Ik ben ervan overtuigd, dat noch de dood noch het leven, noch engelen noch machten, noch wat is noch wat komt, geen macht in den hoge of in de diepte, noch enig ander schepsel, ons zal kunnen scheiden van de liefde van God, die in Christus Jezus onze Heer is. Niets kan ons scheiden van die liefde"( Rom. 8, 35-39).
Voor A. Ariens was het geloof, de liefde tot Christus en de liefde van Christus de oplossing! Zelf heeft hij daar geweldig getuigenis van gegeven! Niemand ging ooit ongeholpen bij zijn deur vandaan! Juist in christelijke spiritualiteit vond hij zijn bronnen voor liefde voor de hele mens!
De kracht voor zijn werk vond hij in zijn gebed! In zijn aanbidding!
Leren we mensen dus over die Christus! In catechese, in onderwijs, in het publieke debat! Veranderen we de cultuur door woord en daad in een oase van barmhartige liefde!
In het evangelie hoorden we: "Dit geslacht zal niet voorbijgaan voordat dit alles gebeurd is...!" Dat geldt ook voor ons nu! Grijp de kans van deze crisis! Niemand kan ons scheiden van de liefde van Christus!
Mgr. E. de Jong, hulpbisschop van Roermond Zondag 15 november 2009-11-17 Ariensgedachteniskerk, Enschede